W 81. rocznicę likwidacji tzw. „obozu cygańskiego” w Auschwitz-Birkenau upamiętniono 4300 Romów i Sinti. W uroczystościach udział wzięli ocaleni, władze państwowe i setki uczestników.

2 sierpnia – Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti. Hołd dla zamordowanych w Auschwitz

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku Niemcy zlikwidowali tzw. „obóz cygański” (Zigeunerfamilienlager) znajdujący się w Auschwitz II-Birkenau. W komorach gazowych zamordowano wówczas około 4300 osób – dzieci, kobiet i mężczyzn – ostatnich romskich więźniów przetrzymywanych w tym miejscu. To była jedna z największych jednorazowych egzekucji Romów i Sinti podczas II wojny światowej.

Właśnie dlatego 2 sierpnia w Polsce i Europie obchodzony jest Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti. To dzień upamiętnienia ofiar, ale także przypomnienie o wciąż aktualnym problemie nietolerancji, rasizmu i wykluczenia społecznego.

Uroczystości w Auschwitz-Birkenau: setki uczestników z całej Europy

Na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz II-Birkenau odbyły się oficjalne uroczystości upamiętniające 81. rocznicę Zagłady Romów i Sinti. Przy pomniku znajdującym się w miejscu, gdzie znajdował się „obóz cygański”, złożono wieńce i oddano hołd ofiarom.

W wydarzeniu udział wzięli m.in. ocaleni z Holocaustu, przedstawiciele władz państwowych, ambasadorowie, reprezentanci lokalnych samorządów, instytucji kultury, Kościołów, a także liczne delegacje młodzieży z Polski i zagranicy.

Świadkowie historii: poruszające wystąpienia Ocalałych

W trakcie obchodów głos zabrali ocaleni z Zagłady. Szczególnie poruszające było przemówienie Edwarda Dębickiego – poety, akordeonisty i świadka historii:

„Jestem tutaj jako Rom, muzyk, twórca, który przeżył Zagładę. Dziś, w wieku 91 lat, zwracam się do młodych – reagujcie na każdy przejaw nienawiści. Tylko wasza czujność może uchronić świat przed powtórką tamtej tragedii”.

Drugim przemawiającym był Dieter Flack, Sinto, którego bliscy zostali deportowani do Auschwitz i zamordowani:

„Przez lata żałowałem, że jako Sinto miałem ograniczony dostęp do edukacji. Dziś apeluję do młodych: uczcie się, podróżujcie, poznawajcie kultury. Edukacja jest najlepszą bronią przeciwko uprzedzeniom”.

Foto: RafLor / powiat oświęcimski

Rasizm nie zniknął. Mocne słowa o współczesnych zagrożeniach

Podczas obchodów nie zabrakło ostrzeżeń przed współczesnymi formami nienawiści.

Roman Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce, mówił:

„Historia to wasza tarcza. Świat bez pamięci daje się łatwo uwieść ideologiom pogardy. Dziś znów słyszymy na ulicach hasła pełne nienawiści. To niepokojący sygnał. Młodzi – nie pozwólcie, by historia się powtórzyła”.

Auschwitz jako lekcja dla świata

Romani Rose, przewodniczący Centralnej Rady Niemieckich Sinti i Romów, podkreślił, że rasizm w nowej formie zagraża demokracji:

„Rasizm nazistów doprowadził do Zagłady. Dziś antycyganizm i antysemityzm niszczą demokratyczne wartości. Tylko człowieczeństwo daje nam siłę, by temu przeciwdziałać”.

Dyrektor Muzeum Auschwitz, dr Piotr Cywiński, opowiedział historię siedmioletniego Harry’ego Schmidta – romskiego chłopca, który zginął w obozie. Dokumenty sfałszowały przyczynę jego śmierci. – „Dziś znów ryzykujemy, że zamiast świadectw życia będziemy pisali tylko sfałszowane świadectwa śmierci” – ostrzegł Cywiński.

Nowe publikacje i wystawy edukacyjne

W rocznicę wydano monografię „Losy Romów i Sinti w KL Auschwitz”, autorstwa Piotra Setkiewicza, Sławomira Kapralskiego i Jerzego Dębskiego. Muzeum Auschwitz przygotowało również lekcję internetową „Romowie w Auschwitz”, odcinek podcastu „O Auschwitz”, wystawę online w Google Cultural Institute, a także stałą ekspozycję w bloku 13, prezentującą losy romskich więźniów.

Pamiętajmy. Dla siebie i przyszłych pokoleń

Na zakończenie uroczystości złożono wieńce przy pomniku upamiętniającym zagładę Romów i Sinti w byłym obozie Birkenau.

Martin Hojsík, wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego, podkreślił:

„Dziś, gdy ta zbrodnia staje się odległa, lekcja Auschwitz jest ważniejsza niż kiedykolwiek. Musimy być czujni na każdy przejaw nienawiści”.