W Oświęcimiu powstanie pawilon ekspozycyjny dla odkrytej w 2023 roku mykwy z XVIII wieku. To unikatowe znalezisko opowie o życiu dawnych Żydów z Oszpicina.

Oświęcim: odkryta mykwa z XVIII wieku zyska nowoczesny pawilon ekspozycyjny

Na mapie Oświęcimia powstanie wkrótce wyjątkowe miejsce, które pozwoli mieszkańcom i turystom zajrzeć w świat dawnej, wielowiekowej społeczności żydowskiej. Odkryta w 2023 roku podczas prac archeologicznych na Bulwarach drewniana mykwa – rytualna łaźnia – doczeka się własnej, nowoczesnej przestrzeni ekspozycyjnej.

To niezwykłe znalezisko ma ogromną wartość historyczną i kulturową. Oświęcimska mykwa opowiada o codziennym życiu i duchowych rytuałach społeczności, która przez wieki współtworzyła historię miasta nad Sołą.

Czym jest mykwa?

Mykwa to jedno z najważniejszych miejsc w żydowskiej tradycji. Nie była zwykłą łaźnią – pełniła funkcję rytualną, umożliwiając duchowe oczyszczenie poprzez zanurzenie w tzw. „żywej wodzie”, czyli pochodzącej z naturalnego źródła.

Budowano ją zawsze blisko rzek lub studni, z zachowaniem szczegółowych zasad religijnych. Choć wydaje się elementem dawnej obyczajowości, rytuał oczyszczenia w mykwie jest praktykowany do dziś w wielu żydowskich wspólnotach na świecie.

W przedwojennym Oświęcimiu – zwanym w jidysz Oszpicin – istniało kilka mykw, lecz większość została zniszczona w czasie wojny. Odkryta konstrukcja jest jednym z nielicznych materialnych śladów życia oświęcimskich Żydów.

Archeologiczne odkrycie, które zaskoczyło ekspertów

Podczas prac archeologicznych na Bulwarach archeolodzy natrafili na drewnianą konstrukcję z drugiej połowy XVIII wieku, zachowaną w wyjątkowo dobrym stanie.

Specjaliści określają znalezisko jako unikat w skali europejskiej – konstrukcja została wykonana z niezwykłą precyzją, a jej elementy zachowały oryginalny układ. Obecnie mykwa znajduje się w pracowni konserwatorskiej, gdzie trwa proces jej zabezpieczania przed ekspozycją publiczną.

Nowy pawilon przy ul. Berka Joselewicza

Muzeum Zamek w Oświęcimiu przedstawiło koncepcję budowy nowoczesnego pawilonu ekspozycyjnego w sąsiedztwie Parku Pamięci Wielkiej Synagogi. To właśnie tam, obok miejsca po dawnej, zburzonej przez okupantów synagodze, ma stanąć dwukondygnacyjny budynek o powierzchni ok. 600 m².

Na wyższym poziomie znajdzie się wystawa poświęcona mykwie, a niżej – zaplecze techniczne, szatnie i sala edukacyjna. Wejście zaplanowano od strony ul. Berka Joselewicza.

Dokumentacja projektowa jest obecnie przedmiotem przetargu, a budowa ma ruszyć w 2027 roku. Inwestycja uzyska dofinansowanie z Oświęcimskiego Strategicznego Programu Rządowego.

Historia i pamięć dawnego Oświęcimia

Nowy pawilon ma stać się miejscem opowieści o kilkusetletniej obecności Żydów w Oświęcimiu – o codzienności, wierze i rytuałach. Ekspozycja będzie uzupełnieniem wystaw w Muzeum Żydowskim, tworząc pełniejszy obraz dawnego życia w Oszpicinie.

Przed wojną Żydzi stanowili ponad połowę mieszkańców miasta. Po Zagładzie ocalało zaledwie kilka osób. Ostatni z nich – Szymon Kluger – zmarł w 2000 roku. Drewniana mykwa z Bulwarów jest więc niemym świadkiem świata, który przestał istnieć.

Projekt Nizio Design International

Za koncepcję architektoniczną i aranżację ekspozycji odpowiada pracownia Nizio Design International – jedna z najważniejszych polskich firm projektujących muzea, wystawy i miejsca pamięci.

Studio, założone przez Mirosława Nizio, współtworzyło m.in. wystawy stałe Muzeum Powstania Warszawskiego i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Architekci Nizio Design łączą nowoczesne technologie z emocjonalną narracją, tworząc przestrzenie, które nie tylko przekazują wiedzę, ale też budują refleksję i poczucie uczestnictwa w historii.

Dlaczego to ważne dla miasta?

Powstanie pawilonu ekspozycyjnego to coś więcej niż nowa atrakcja turystyczna. To symbol przywracania pamięci o dawnych mieszkańcach, którzy współtworzyli Oświęcim przez stulecia.

Projekt ma wymiar edukacyjny i kulturowy – pomoże mieszkańcom i odwiedzającym lepiej zrozumieć wielokulturowe dziedzictwo miasta oraz jego żydowskie korzenie.