Jednym z symboli zagłady Polaków w KL Auschwitz jest pierwszy transport polskich więźniów politycznych, który deportowany został do tego obozu osiemdziesiąt trzy lata temu. Od 2006 r. decyzją Sejmu RP 14 czerwca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Zagłady.
Więźniowie pierwszego transportu pochodzili głównie z inteligencji. Byli to przeważnie ludzie bardzo młodzi. Kilku z nich było pochodzenia żydowskiego.
Ich losy przedstawiła Irena Strzelecka w opracowaniu zatytułowanym „Mężczyźni – transport z 14 czerwca 1940 roku – 728 osób o numerach od 31 do 758”, które opublikowano w „Księdze Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski południowej 1940-1944”, Warszawa-Oświęcim 2002.
W pierwszym transporcie znajdowała się także liczna grupa patriotycznej młodzieży aresztowanej w ramach akcji A-B wymierzonej przeciwko polskiej inteligencji.
Wśród nich był osiemnastoletni Zbigniew Prawdziuk, ur. 17 lipca 1921 r. w Moraczewie (bliższych danych brak), zginął w KL Auschwitz dziesięć miesięcy później.
Obecnie przed osiemdziesiątą trzecią rocznicą deportowania pierwszych Polaków do KL Auschwitz, z inicjatywy Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego, porozklejane są w różnych miejscach Warszawy plakaty z jego podobizną, szczególnie dużo ich jest umieszczonych na przystankach autobusowych.
Adam Cyra