Emisariusz Rotmistrza Witolda Pileckiego, uczestnik brawurowej ucieczki z KL Auschwitz samochodem w dniu 20 czerwca 1942 roku i bohater akcji pod Celestynowem przez lata uznawany był za zdrajcę. W dniu 25 września 2019 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda dokonał pośmiertnej rehabilitacji żołnierza Armii Krajowej, Stanisława Jastera „Hela”. Jego rehabilitacji domagałem się w moich artykułach już w drugiej połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku.
Adam Cyra
Stanisław Gustaw Jaster urodził się 1 stycznia 1921 r. Mieszkał w Warszawie, gdzie tuż przed wybuchem wojny złożył egzamin maturalny w Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie.
W czasie okupacji hitlerowskiej Jasterowie ukrywali w swoim mieszkaniu broń, stanowiącą pozostałość po kampanii wrześniowej. O aresztowaniu Stanisława Gustawa Jastera zadecydował przypadek. Został on schwytany podczas łapanki 19 września 1940 r. Znalazł się w więzieniu na Pawiaku, a 23 listopada 1940 r. został przywieziony do KL Auschwitz, gdzie otrzymał numer 6438.
W dniu 20 czerwca 1942 r. Jaster zbiegł z obozu wraz z trzema innymi więźniami: Kazimierzem Piechowskim (nr 918), Eugeniuszem Benderą (nr 8502) i Józefem Lempartem (nr 3419). Wszyscy byli przebrani w mundury niemieckie i uciekali z bronią oraz granatami, wykradzionym samochodem SS – Steyer Puch 220.
Kiedy dotarł do Warszawy, w swoim rodzinnym domu nikogo już nie zastał, bowiem kilka dni później, po stwierdzeniu ucieczki, gestapo aresztowało jego rodziców.
Ojciec zginął w KL Auschwitz 3 grudnia 1942 r. Matka początkowo więziona była na Majdanku, później została przewieziona do KL Auschwitz II-Birkenau, gdzie zmarła 26 lipca 1943 r.
Jaster – syn po swej ucieczce z obozu oświęcimskiego skontaktował się z podziemną organizacją. Stał się żołnierzem Armii Krajowej i członkiem oddziału „Osa-Kosa 30”, który był wydzielonym oddziałem w strukturach Kierownictwa Dywersji AK. Przekazał Komendzie Głównej AK raport od rotmistrza Witolda Pileckiego o sytuacji w KL Auschwitz-Birkenau.
Uczestniczył w wielu akcjach bojowych. Walczył między innymi pod Celestynowem 20 maja 1943 r. – w czasie udanej akcji żołnierzy batalionu „Zośka”. Dokonano wówczas odbicia więźniów politycznych przewożonych z Majdanka do Oświęcimia. Wyróżnił się w tej akcji szczególna odwagą i opanowaniem.
Po przeprowadzonych przez gestapo aresztowaniach Jastera podejrzewano o zdradę. W niewyjaśnionych do dzisiaj okolicznościach stracono go latem 1943 r.
Niewinność Jastera została dopiero dowiedziona po wojnie. Jerzy Romaszkan, jego kuzyn, napisał: „Nigdy nie uwierzymy w żadne zarzuty hańbiące imię dobrego człowieka i Polaka. Ten chłopiec zginął mając zaledwie 22 lata, do żadnych podłych czynów nie był zdolny”.
Powstał film dokumentalny reżysera Marka Pawłowskiego, zatytułowany „Jaster”, o niezwykłych losach Stanisława Gustawa Jastera, który po dramatycznych przeżyciach w wyniku tragicznej pomyłki został stracony latem 1943 r. najprawdopodobniej przez kontrwywiad AK w Warszawie.
Na ten temat istnieje już dość pokaźna literatura historyczna, ale dotychczas nikt tych zdarzeń nie przedstawił w wersji filmowej. Jest to tym bardziej sprawa zasługująca na uwagę, że Stanisław Gustaw Jaster został stracony jako rzekomy zdrajca i konfident gestapo, będąc w rzeczywistości bohaterem obozowej konspiracji wojskowej w KL Auschwitz i zasłużonym żołnierzem Polskiego Państwa Podziemnego. Dramaturgii tym wydarzeniom dodaje fakt, że w odwet za jego ucieczkę z KL Auschwitz zostali aresztowani i zginęli jego rodzice, a później w obozie Leitmeritz także jego jedyny brat Andrzej. Nikt z najbliższych członków tej rodziny nie przeżył okupacji hitlerowskiej.